Seksuele bijwerkingen van geneesmiddelen bij de man Verminderd Erectie- Verlangen stoornis Ejaculatie Antihypertensiva ACE-remmers en selectieve bètablokkers hebben relatief minder seksuele bijwerkingen Antidepressiva mirtazapine, bupropion en moclobemide hebben relatief minder seksuele bijwerkingen Anti-epileptica Antipsychotica
haloperidol, perfenazine Clozapine, risperidon, olanzapine
de atypische antipsychotica hebben relatief minder seksuele bijwerkingen Benzodiazepines Cholesterolverlagers Digoxine Hormonen Maagzuurremmers Prostaatmiddelen Anti-retrovirale middelen Verminderd Erectie- verlangen stoornis ejaculatie
Toelichting Alle geneesmiddelen hebben bijwerkingen en sommige ook op het seksueel functioneren of beleven. Het is soms moeilijk vast te stellen wat nu de echte oorzaak is: de ziekte waarvoor de medicatie wordt gebruikt, het geneesmiddel zelf of de patiënt die op zijn/haar eigen manier op de ziekte en het geneesmiddel reageert. De invloed van het geneesmiddel is het meest waarschijnlijk : • als de bijwerking vrij snel na start van de therapie is opgetreden én
• als de seksuele stoornis vóór de therapie niet aanwezig was ; • als het probleem stopt na staken van het geneesmiddel én • als het probleem weer begint na starten van het geneesmiddel Er is veel minder onderzoek gedaan naar seksuele bijwerkingen van geneesmiddelen bij vrouwen. Theoretisch zouden de meeste bijwerkingen evenzeer van toepassing kunnen zijn bij vrouwen in de verschillende fases van haar responscyclus. Bronnen College voor Zorgverzekeringen. Farmacotherapeutisch Kompas. [http://www.fk.cvz.nl, opgehaald 21 maart 2009] Knegtering H , Bruggeman R, Castelein S, Wiersma D. Antipsychotica en seksueel functioneren bij mensen met psychosen. T ijdschrift voor psychiatrie 2007;49: 733-742 Ko DT, Hebert PR, Coffey CS, Sedrakyan A, Curtis JP, Krumholz HM. Beta-blocker therapy and symptoms of depression, fatigue, and sexual dysfunction. JAMA 2002;288:351-7. Lareb. Nederlands Bijwerkingen Centrum. [http://www.lareb.nl, opgehaald 21 maart 2009] Meinhardt W, Ottervanger JP, Lycklama à Nijeholt AAB, Zwartendijk J. Erectiestoornissen en priapisme door geneesmiddelen. Ned Tijdschr Geneeskd 1995;139:1871-3. Schrooten W et al. Sexual dysfunction associated with protease inhibitor containing highly active antiretroviral treatment. AIDS. 2001;15:1019-23. Segraves RT, Balon R. Sexual pharmacology: fast facts. New York: Norton&Company, 2003 Shiri R, Koskimaki J, Hakkinen J, Auvinen A, Tammela TL, Hakama M. Cardiovascular drug use and the incidence of erectile dysfunction. Int J Impot Res 2007;19:208-12. Stimmel GL, Gutierrez MA. Pharmacologic Treatment Strategies for Sexual Dysfunction in Patients with Epilepsy and Depression. CNS Spectr. 2006;11:31-37 Waldinger MD. Seksuele bijwerkingen van antidepressiva. Ned Tijdschr Geneeskd 1999;143:1853-7 maart 2009 Peter Leusink
Use of Common Medications and Breast Cancer RiskKirsten B. Moysich,1 Gregory P. Beehler,2 Gary Zirpoli,1,3 Ji-Yeob Choi,1 and Julie A. Baker41Department of Epidemiology, Roswell Park Cancer Institute; 2Department of Psychology, VAWestern New York Healthcare System;3Department of Biostatistics, University at Buffalo, Buffalo, New York and 4Department of Obstetrics and Gynecology,Women and Infants
BeFlex Plus case Study Project No. 134538LLP120071BEERASMUSEMHE 1. Title: Increasing access to and preparation for higher education (HE) from people with few of no educational entry qualifications 2. Institutions: Staffordshire University, Stoke College, Stafford College, Burton College, Acacia Training, Lifelong Learning Network 3. Context, purpose, objectives The skills of